بیماری ریفلاکس معده (GERD) زمانی اتفاق می‌افتد که اسید معده به طور مکرر به لوله‌ای که دهان و معده را متصل می‌کند (مری) برمی‌گردد. این شستشوی معکوس (ریفلاکس اسید) می‌تواند پوشش مری را تحریک کند. بسیاری از افراد هر از گاهی ریفلاکس اسید را تجربه می‌کنند. GERD ریفلاکس خفیف اسید است که حداقل دو بار در هفته رخ می‌دهد یا ریفلاکس متوسط تا شدید که حداقل یک بار در هفته رخ می‌دهد.
ریفلاکس معده چیست؟
ریفلاکس معده زمانی رخ می‌دهد که اسید معده به طور مکرر به داخل مری جریان می‌یابد. این برگشت می‌تواند مخاط مری را تحریک کند. بسیاری از افراد گهگاه ریفلاکس را تجربه می‌کنند. اکثر مردم می‌توانند این اختلال را با تغییر شیوه زندگی و داروهای بدون نسخه کنترل کنند. اما برخی از افراد مبتلا به رفلاکس معده ممکن است برای تسکین علائم به داروهای قوی‌تر یا جراحی نیاز داشته باشند.
علائم و نشانه های ریفلاکس معده
علائم و نشانه‌های ریفلاکس معده عبارتند از:
- احساس سوزش در قفسه سینه (سوزش سر دل یا معده)، معمولا بعد از غذا خوردن وممکن است در شب بدتر شود.
- درد قفسه سینه
- مشکل در بلع
- برگشت غذا یا مایع ترش
- احساس یک توده در گلویتان
اگر ریفلاکس اسید شبانه دارید، ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کنید:
- سرفه مزمن
- لارنژیت
- بوجود آمدن آسم یا بدتر شدن آن
- اختلالات خواب
علت ریفلاکس معده چیست؟
هنگام بلع، یک حلقه‌ی ماهیچه‌ای در انتهای مری (اسفنکتر تحتانی مری) شل می‌شود تا غذا و مایع به داخل معده جریان یابد، سپس اسفنکتر دوباره بسته می‌شود. اگر اسفنکتر به طور غیرطبیعی شل شود یا ضعیف شود، اسید معده می‌تواند به داخل مری برگردد. این اسید پوشش مری را به مرور تحریک می‌کند و اغلب باعث ملتهب شدن آن می‌شود. شرایطی که می‌توانند خطر ابتلا به رفلاکس معده را افزایش دهند عبارتند از:
- چاقی
- فتق بالای معده به داخل دیافراگم
- بارداری
- اختلالات بافت همبند مانند اسکلرودرمی
- تاخیر در تخلیه معده
عواملی که می‌توانند رفلاکس معده را تشدید کنند عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- خوردن وعده‌های غذایی بزرگ یا خوردن غذا در اواخر شب
- خوردن غذاهای خاص (محرک‌ها) مانند غذاهای چرب یا سرخ شده
- نوشیدن برخی نوشیدنی‌ها مانند الکل یا قهوه
- مصرف برخی داروها مانند آسپرین
عوارض ریفلاکس معده
عوارض ریفلاکس معده با گذشت زمان و با التهاب مزمن در مری می‌تواند باعث موارد زیر شود:
- تنگ شدن مری: آسیب به قسمت تحتانی مری توسط اسید معده باعث ایجاد بافت اسکار می‌شود. بافت اسکار مسیر غذا را باریک کرده و منجر به مشکل در بلع شود.
- زخم باز در مری: اسید معده می‌تواند بافت مری را از بین ببرد و باعث ایجاد زخم باز شود. زخم مری می‌تواند خونریزی کند، باعث درد شود و بلع را دشوار کند.
- تغییرات پیش سرطانی در مری: آسیب ناشی از اسید می‌تواند باعث تغییراتی در بافت پوششی مری تحتانی شود. این تغییرات با افزایش خطر ابتلا به سرطان مری همراه است.
تشخیص ریفلاکس معده
اگر دو بار یا بیشتر در هفته علائم ریفلاکس معده را دارید یا اگر داروها تاثیر قابل ملاحظه‌ای ندارند، وقت آن است که به پزشک مراجعه کنید. علائمی مانند سوزش سر معده، کلید تشخیص بیماری ریفلاکس معده هستند، به خصوص اگر تغییر سبک زندگی، داروهای ضد اسید یا داروهای مسدودکننده اسید به کاهش این علائم کمک کنند. اگر این مراحل کمکی نکرد یا علائم مکرر یا شدید دارید، پزشک ممکن است آزمایشاتی را برای تایید تشخیص و بررسی سایر مشکلات تجویز کند. ممکن است به یک یا چند آزمایش مانند موارد زیر نیاز داشته باشید:
- بلع باریم (ازوفاگرام) می‌تواند زخم یا تنگی مری را بررسی کند.
- مانومتری مری می‌تواند عملکرد و حرکت مری و اسفنکتر تحتانی مری را بررسی کند.
- پایش PH
- آندوسکوپی می‌تواند مشکلات مری یا معده شما را بررسی کند. این آزمایش شامل قرار دادن یک لوله بلند، منعطف و روشن با دوربین در گلوی شما است. ابتدا پزشک پشت گلوی شما را با داروی بی حسی اسپری می‌کند و به شما آرامش می‌دهد تا راحت‌تر باشید.
- نمونه برداری: برای بررسی نمونه‌های بافتی در زیر میکروسکوپ از نظر وجود عفونت یا ناهنجاری‌ها، ممکن است نمونه‌برداری انجام شود.
درمان ریفلاکس معده
درمان ریفلاکس معده با توجه به شدت و علائم آن متفاوت است. برخی از درمان‌ها عبارتند از :
- درمان با تغییر سبک زندگی
- درمان با دارو
- درمان ریفلاکس معده با جراحی
درمان با تغییر سبک زندگی
- یکی از موثرترین راه‌ها برای درمان بیماری رفلاکس اسید معده، پرهیز از خوردن غذاها و نوشیدنی‌هایی است که باعث ایجاد علائم می‌شوند.
- در طول روز وعده‌های غذایی کوچک‌تر بخورید و سعی کنید رژیم غذایی‌تان را اصلاح کنید.
- ترک سیگار
- بالشت‌هایی را زیر سر خود قرار دهید تا حداقل 4 اینچ تا 6 اینچ بالا بیاید.
- حداقل 2 تا 3 ساعت قبل از دراز کشیدن غذا بخورید.
- سعی کنید برای چرت‌های روزانه روی صندلی بخوابید.
- لباس‌های تنگ یا کمربندهای تنگ نپوشید.
- اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، با ورزش و تغییر رژیم غذایی برای کاهش وزن گام بردارید.
درمان با دارو
در بسیاری از موارد، تغییر سبک زندگی همراه با داروهای بدون نسخه تمام چیزی است که برای کنترل علائم بیماری ریفلاکس معده نیاز دارید. آنتی اسیدها می‌توانند اسید معده را خنثی کنند. اما ممکن است باعث اسهال یا یبوست شوند، به خصوص اگر بیش از حد از آنها استفاده کنید. اگر آنتی اسیدها کمکی نکردند، پزشک ممکن است داروهای دیگری را امتحان کند. پزشک ممکن است بیش از یک نوع را پیشنهاد کند یا ترکیبی از داروها را تجویز کند. بیش از یک نوع آنتی اسید یا سایر داروها را بدون راهنمایی پزشک خود ترکیب نکنید.
درمان ریفلاکس معده با جراحی
اگر داروها علائم بیماری ریفلاکس معده را به طور کامل برطرف نکردند و علائم به شدت در زندگی اختلال ایجاد کرد، پزشک می‌تواند جراحی را توصیه کند. اگر استفاده روزانه از دارو موثر نباشد، دو نوع درمان جراحی برای تسکین علائم وجود دارد.
- دستگاه LINX
- فوندوپلیکاسیون
دستگاه LINX
جدیدترین روش تایید شده شامل قرار دادن حلقه‌ای به نام دستگاه LINX در قسمت بیرونی انتهای تحتانی مری، لوله‌ای است که دهان را به معده متصل می‌کند. این حلقه شامل مهره‌های تیتانیوم مغناطیسی است که توسط سیم‌های تیتانیوم به هم متصل شده‌اند. این دستگاه با جلوگیری از برگشت اسید معده به مری، به ریفلاکس کمک می‌کند. در صورت حساسیت به فلزات خاص، نباید دستگاه LINX را استفاده کنید و هنگامی که دستگاه LINX دارید، هیچ نوع آزمایش MRI را انجام ندهید.
فوندوپلیکاسیون
روش جراحی دیگری به نام فوندوپلیکاسیون می‌تواند به جلوگیری از ریفلاکس بیشتر اسید کمک کند. در واقع در این جراحی در بالای معده، یک دریچه مصنوعی ایجاد می‌کند. این روش شامل پیچاندن قسمت فوقانی معده به دور LES برای تقویت آن، جلوگیری از بازگشت اسید معده و ترمیم فتق هیاتال است.
این روش‌ها تنها به‌عنوان آخرین راه حل برای درمان بیماری ریفلاکس اسید پس از ناکافی بودن درمان دارویی انجام می‌شوند. البته به طور کلی، ریفلاکس اسید معده، به ندرت نیاز به جراحی پیدا می‌کند. همچنین ممکن است داروهایی که برای سایر مشکلات خود استفاده می‌کنید، باعث ایجاد این بیماری در شما شده باشند، پس در مورد آن با پزشک خود مشورت کنید.
تفاوت ریفلاکس معده با سوزش معده
ریفلاکس معده زمانی اتفاق می‌افتد که اسید معده به مری برگشته و باعث تحریک بافت می‌شود. اما سوزش معده یا سوزش سر دل، یکی از علائم رفلاکس معده است.
سوزش معده، احساس سوزش، درد یا ناراحتی در قفسه سینه را توصیف می‌کند که می‌تواند کاملا ناراحت کننده باشد. همچنین ممکن است طعم ترش یا تلخی در گلو و دهان ایجاد کند و معمولا بعد از خوردن یک وعده غذایی بزرگ یا هنگام دراز کشیدن ظاهر می‌شود. البته همه افراد مبتلا به رفلاکس معده، سوزش معده را تجربه نخواهند کرد.
سندروم روده تحریک پذیر و ریفلاکس معده
در صورت ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر یا IBS، تحقیقات نشان می‌دهد که شما بیشتر در معرض بیماری ریفلاکس معده قرار دارید. حدود 63 درصد از افرادی که مبتلا به IBS تشخیص داده شده اند، علائم ریفلاکس معده نیز دارند. ارتباط بین ریفلاکس معده و IBS بیشتر فرضی است اما احتمالا شامل افزایش حساسیت دستگاه گوارش می‌شود.
افراد مبتلا به رفلاکس معده و IBS سریع‌تر از افراد عادی، دچار ناراحتی پس از اختلالات گوارشی می‌شوند، ما آن را حساسیت احشایی می‌نامیم. ارتباط دیگر بین علائم IBS و رفلاکس معده ممکن است حرکت دستگاه گوارش باشد، که به فرآیند انتقال غذا از طریق دستگاه گوارش اشاره دارد. اگر حرکات بی‌نظم باشد، به آن اختلال حرکتی می‌گویند. برخی از متخصصان هم IBS و هم ریفلاکس معده را به علت اختلالات حرکتی می‌دانند.
بارداری و ریفلاکس معده
اکثر زنان باردار در برخی موارد علائم بیماری ریفلاکس معده به ویژه سوزش معده را دارند. این علائم ممکن است در هر زمان از بارداری شروع شود و اغلب در طول بارداری بدتر می‌شوند. به این دلیل است که هورمون‌ها باعث کند شدن سیستم گوارش می‌شوند. ماهیچه‌هایی که غذا را به سمت مری فشار می‌دهند، در دوران بارداری نیز کندتر حرکت می‌کنند. با بزرگ شدن رحم، به معده فشار می‌آورد که گاهی اوقات می‌تواند اسید معده را به داخل مری وادار کند. بیشتر اوقات علائم سوزش معده پس از تولد نوزاد بهبود می‌یابد. درمان زنان باردار مبتلا به رفلاکس معده مانند درمان سایر افراد مبتلا به این اختلال است.
آسم و ریفلاکس معده
آسم و ریفلاکس معده اغلب با هم اتفاق می‌افتد. مشخص نیست چرا، اما مشخص است که رفلاکس معده، می‌تواند آسم را بدتر کند و بالعکس. درمان رفلاکس معده ممکن است به تسکین علائم کمک کند. اجتناب از عوامل محرک رفلاکس مانند غذاهای چرب ، الکل و دخانیات نیز ممکن است مفید باشد. در برخی موارد، داروهای آسم می‌توانند رفلاکس معده را بدتر کنند. اما بدون اینکه ابتدا با پزشک خود مشورت کنید، مصرف داروهای آسم را متوقف نکنید.
مصرف الکل و ریفلاکس معده
هنوز ارتباط مستقیمی بین مصرف الکل و ریفلاکس معده ایجاد نشده است. اکثر متخصصان معتقدند که سوء مصرف الکل یک عامل خطر برای رفلاکس معده است. علاوه بر این، الکل می‌تواند صدمات زیادی به بدن وارد کند. هنوز مشخص نیست که چگونه الکل می‌تواند علائم GERD را ایجاد یا بدتر کند، اما متخصصان می‌گویند که مصرف الکل می‌تواند باعث موارد زیر شود:
- سوزش و التهاب معده
- اختلال در عملکرد اسفنکتر تحتانی مری
- بدتر شدن علائم ریفلاکس معده
ریفلاکس معده و اضطراب
ریفلاکس معده و اضطراب ممکن است ارتباط نزدیکی با هم داشته باشند. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که اضطراب ممکن است علائم ریفلاکس معده را بدتر کند. اضطراب و استرس همچنین ممکن است عوامل موثر در رفلاکس اسید در برخی موارد باشند. برعکس، رفلاکس اسید می‌تواند استرس زا باشد و ممکن است در برخی افراد باعث اضطراب شود.