در دو مقاله قبلی که به طور اختصاصی به سکته مغزی اختصاص داده شد به انواع، علائم و عوامل سکته مغزی، همچنین به جلوگیری، عوارض و سکته خاموش پرداختیم، خواندن آنها را به شما توصیه می‌کنیم. در این مقاله به روشهای بهبودی و درمان سکته مغزی می‌پردازیم، به ویژه تاثیر فیزیوتراپی در سکته مغزی خواهیم پرداخت.
چه متخصصان پزشکی در درمان پس از سکته مغزی شرکت دارند؟
تیم درمان سکته مغزی شامل متخصصان مختلفی است:
- پزشکان مسئولیت اصلی مدیریت مراقبت طولانی مدت از بازماندگان سکته مغزی را دارند. آنها توصیه می‌کنند کدام برنامه‌های توانبخشی به بهترین وجه نیازهای فردی را برطرف می‌کند. پزشکان غالباً شامل، متخصص مغز و اعصاب، متخصص داخلی، و پزشک خانواده هستند. پزشک ممکن است داروهایی را برای تسکین درد یا درمان بیماری توصیه کند.
- پرستاران توانبخشی می‌توانند به بیمار سکته مغزی کمک کنند مهارتهای لازم برای انجام فعالیت‌های اساسی زندگی روزمره را یاد بگیرد. همچنین در مورد مراقبت‌های بهداشتی، مانند نحوه رعایت برنامه دارویی، نحوه مراقبت از پوست و مدیریت مشکلات مثانه و روده، نحوه حرکت از تخت و ویلچر و نیازهای ویژه برای افراد دیابتی اطلاعاتی را ارائه می‌دهند.
- متخصصان طب فیزیکی و فیزیوتراپی در درمان ناتوانی‌های مربوط به اختلالات حرکتی و حسی تخصص دارند. آنها با ارزیابی و درمان مشکلات حرکتی، تعادل و هماهنگی، به بهبود عملکرد بدنی کمک می‌کنند. برنامه فیزیوتراپی ممکن است شامل تمریناتی برای تقویت عضلات، بهبود هماهنگی و بازیابی دامنه حرکتی باشد. روشی که در آن اندام تحت تأثیر بی‌حرکت است و باعث میشود فرد از اندام آسیب دیده استفاده کند. این روش که درمان ناشی از محدودیت گفته میشود به منظور بازیابی حرکت و عملکرد اندام است.
- آسیب‌شناسان گفتار (گفتار درمانگر) به زبان کمک می‌کنند. نحوه استفاده از زبان یا ایجاد راه‌های ارتباطی جایگزین شامل این درمان است. همچنین فرد توانایی بلعیدن را بهبود بخشد. آنها مهارتهای حل مسئله و اجتماعی را که برای کنار آمدن با اثرات سکته مغزی لازم است آموزش می‌دهند.
- مددکاران اجتماعی می‌توانند در تصمیم گیری‌های مالی کمک کنند و برای بازگشت به خانه یا محل زندگی جدید برنامه ریزی کنند. آنها همچنین می‌توانند بعد از ترخیص از مرکز توانبخشی به برنامه ریزی مراقبت کمک کنند.
- روانشناسان می‌توانند به سلامت روحی و روانی فرد کمک کرده و مهارتهای شناختی را ارزیابی کنند.
درمان سکته مغزی
ارزیابی مناسب پزشکی و درمان سریع برای بهبودی از سکته مغزی حیاتی است. طبق گفته انجمن قلب آمریکا، “زمان از دست رفته مغز از دست می‌رود. ” به محض اینکه فهمیدید ممکن است سکته کرده اید یا اگر به یکی از عزیزان خود سکته می‌کنید با شماره 115 تماس بگیرید.
درمان سکته مغزی به نوع سکته مغزی بستگی دارد:
سکته ایسکمیک و TIA
این نوع سکته مغزی در اثر لخته شدن خون یا انسداد دیگر در مغز ایجاد میشود. به همین دلیل، آنها تا حد زیادی با تکنیک‌های مشابه درمان می‌شوند، که شامل موارد زیر است:
- ضد پلاکت و ضد انعقاد خون: آسپرین اغلب اولین خط دفاعی در برابر آسیب سکته مغزی است. داروهای ضد انعقاد و ضد پلاکت باید طی 24 تا 48 ساعت پس از شروع علائم سکته مغزی مصرف شوند.
- داروهای شکننده لخته: داروهای ترومبولیتیک می‌توانند لخته‌های خون در رگ‌های مغز شما را از بین ببرند. این داروها برای ازبین بردن سریع لخته‌های خون، در 3 تا 4 ساعت اول پس از شروع علائم سکته مغزی تجویزشده و آسیب به مغز را کاهش می‌دهند.
- ترومبکتومی مکانیکی: در طی این روش، پزشک یک کاتتر را به یک رگ خونی بزرگ در داخل سر شما وارد می‌کند. سپس آنها از دستگاهی برای بیرون آوردن لخته از رگ استفاده می‌کنند. این عمل جراحی در صورتی موفقیت آمیز است که 6 تا 24 ساعت پس از شروع سکته مغزی انجام شود.
- استنت‌ها: پزشک در جایی که دیواره‌های شریان ضعیف شده است، ممکن است روشی را برای گشاد شدن عروق تنگ و حمایت از دیواره‌های شریان با استنت انجام دهد.
- عمل جراحی: موارد نادری که سایر روشهای درمانی موثر نیستند، پزشک ممکن است جراحی برای برداشتن لخته خون و پلاک از عروق را انجام دهد. این کار ممکن است با کاتتر انجام شود، یا اگر لخته به خصوص زیاد باشد، پزشک ممکن است شریانی را برای رفع انسداد باز کند.
سکته هموراژیک
سکته‌های مغزی ناشی از خونریزی یا نشت در مغز به راهکارهای درمانی مختلفی نیاز دارند. درمانهای سکته مغزی خونریزی دهنده عبارتند از:
- داروها: برخلاف سکته مغزی ایسکمیک، اگر سکته مغزی هموراژیک دارید، هدف از درمان لخته شدن خون است. بنابراین، ممکن است به شما دارو داده شود تا با داروهای رقیق کننده خون مقابله کنید. همچنین ممکن است داروهایی برای شما تجویز شود که می‌توانند فشار خون را کاهش دهند، فشار مغز را کاهش دهند، از تشنج جلوگیری کنند و از انقباض رگ‌های خونی جلوگیری کنند.
- سیم پیچ (Coiling) : در طی این روش، پزشک شما یک لوله طولانی را به ناحیه خونریزی یا رگ خونی ضعیف هدایت می‌کند. سپس آنها دستگاهی شبیه سیم پیچ را در محلی که دیواره شریان ضعیف است نصب می‌کنند. این باعث جلوگیری از جریان خون در منطقه میشود و خونریزی را کاهش می‌دهد.
- بستن (Clamping): در طی آزمایشات تصویربرداری، پزشک ممکن است آنوریسم را کشف کند که هنوز خونریزی شروع نکرده یا متوقف شده است. برای جلوگیری از خونریزی اضافی، یک جراح ممکن است گیره کوچکی را در پایه آنوریسم قرار دهد. با این کار خونرسانی قطع میشود و از شکسته شدن رگ خونی یا خونریزی جدید جلوگیری می‌کند.
- عمل جراحی: اگر پزشک شما ببیند که آنوریسم ترکیده است، ممکن است جراحی کند تا آنوریسم را قطع کرده و از خونریزی اضافی جلوگیری کند. به همین ترتیب، ممکن است برای جبران فشار از مغز پس از سکته مغزی بزرگ، نیاز به کرانیوتومی‌باشد.
روند بهبودی
سکته مغزی دلیل اصلی ناتوانی طولانی مدت در ایالات متحده است. با این حال، انجمن ملی سکته مغزی گزارش داد که 10 درصد از بازماندگان سکته مغزی بهبودی تقریباً کامل دارند، در حالی که 25 درصد دیگر تنها با نقص جزئی بهبود می‌یابند
چه زمانی بیمار می‌تواند توانبخشی را شروع کند؟
توانبخشی بعد از سکته مغزی قسمت عظیمی‌از این روند بهبودی است و اغلب از 24 ساعت پس از سکته مغزی شروع میشود. فیزیوتراپیست‌های سکته مغزی قادرند عضلات و اعصاب آسیب دیده را تحریک کنند تا گردش خون را حفظ کرده و از سفتی آن جلوگیری کنند، سپس با یادگیری حرکات اساسی عضلات، بیماران را در مراحل بهبود سکته مغزی راهنمایی می‌کنند
چه عواملی می‌تواند نتیجه توان بخشی سکته مغزی را تحت تأثیر قرار دهد؟
- شدت و درجه آسیب به مغز.
- سن: میزان بهبودی اغلب در کودکان و بزرگسالان در مقایسه با افراد مسن بیشتر است
- سطح هوشیاری: برخی از سکته‌ها توانایی هوشیاری فرد و پیروی از دستورالعمل‌های لازم برای انجام فعالیت‌های توان بخشی را کاهش می‌دهد.
- شدت برنامه توانبخشی.
- شدت مشکلات پزشکی همزمان.
- محیط خانه موارد اضافی مانند ریل راه پله و میله‌های چنگال می‌توانند استقلال و ایمنی در خانه را افزایش دهند.
- محیط کار اصلاحاتی برای بهبود ایمنی جسمی‌و اصلاح وظایف کاری ممکن است بازگشت به کار را ممکن کند.
- همکاری خانواده و دوستان. خانواده‌های حمایتی و شبکه‌های اجتماعی می‌توانند یک عامل بسیار مهم در توانبخشی باشند، که معمولاً در طی ماه‌های زیادی گسترش می‌یابد.
توانبخشی و تاثیر آن در سکته مغزی
برنامه توانبخشی فیزیوتراپی سکته مغزی شامل یک فرایند پویا برای ارزیابی، تعیین هدف، درمان و ارزیابی است. پوشش آن از مرحله حاد، از طریق مرحله توانبخشی، به مرحله جامعه گسترش می‌یابد. کل برنامه توانبخشی بر دو مولفه کلی پیش بینی شده است. اولین مورد شامل اقدامات پیشگیرانه با هدف حفظ یکپارچگی جسمی‌و به حداقل رساندن عوارضی است که از بازگشت عملکردی جلوگیری یا طولانی می‌کند. این اقدامات باید بلافاصله پس از سکته مغزی آغاز شود و تا زمانی که لازم باشد ادامه یابد. مولفه دوم، درمان ترمیمی‌با هدف ارتقا و بهبود عملکرد است. این مرحله باید به محض پایداری بیمار از نظر پزشکی و عصبی و توانایی شناختی و جسمی‌برای شرکت فعال در یک برنامه توانبخشی آغاز شود. به طور خلاصه، اهداف مداخلات فیزیوتراپی ارتقا و بهبودی حرکتی، بهینه سازی عملکردهای حسی، تقویت استقلال عملکرد و جلوگیری از عوارض ثانویه است.
روشهای توانبخشی در بهبودی
طیف گسترده ای از تکنیک‌ها و رویکردهای درمانی از زمینه‌های مختلف فلسفی در توانبخشی عصبی استفاده میشود. که به طور خلاصه به برخی از انها اشاره شده است:
- Positioning: ارایه پوزیشن مناسب برای بیمار با هدف کاهش آسیب پوستی، تورم اندام، درد شانه یا subluxation (ساب الکلاسیون) و ناراحتی و حداکثر کارایی و حفظ طول بافت نرم
- تعادل: اختلال در تعادل اغلب منجر به کاهش اعتماد به نفس، ترس از حرکت و افزایش خطر سقوط میشود. شواهد فعلی نشان می‌دهد که تمرینات تعادلی عملکرد تنه و تعادل پویای نشستن و ایستادن را بهبود می‌بخشد.
- راه رفتن و تحرک: بالاترین اولویت برای بسیاری از افراد با تحرک محدود پس از سکته، پیاده روی مستقل است. این بخش به درمان‌ها و تجهیزات با هدف بهبود راه رفتن متمرکز است و شامل تمرین درمانی نیز میشود. مداخلات باید با شدت کافی با تمرکز بر پیشرفت، ویژگی خاص و چالش برای بهبود نتایج باشد و می‌تواند شامل تمرینات تقویت کننده پا، پیاده روی روی زمین، و تمرینات تردمیل با و بدون پشتیبانی از وزن بدن باشد اگر بعد از سکته مغزی عملکرد پیاده روی ضعیف باشد، ممکن است فعالیت جامعه محدود شود و افراد محصور در خانه شوند و از جامعه جدا شوند.
- مدیریت: Spasticity اسپاستیسیته می‌تواند باعث ناراحتی یا درد برای آن شود و می‌تواند با محدودیت فعالیت همراه باشد. اسپاستیسیته معمولاً در همه این بیماران وجود دارد.
- الکتروتراپی: با جریانهایی مانند FES به بازگشت عملکرد اندامهای اسیب دیده کمک میشود
به طور کلی فیزیوتراپی موجب بهبود انعطاف پذیری مفاصل، پیشگیری از خشکی مفاصل، بازیابی قدرت عضلات ضعیف شده و در کل رساندن شرایط جسمی‌بیمار به بهترین شرایط ممکن میشود. متخصص فیزیوتراپی آموزش‌هایی در زمینه استفاده از وسایل کمک حرکتی مانند عصا و ویلچر و همچنین روشهای مناسب راه رفتن و استراحت کردن به بیمار سکته مغزی ارائه می‌دهد.
جایگاه تکنولوژی در توانبخشی
از جمله درمانهای جدید در حیطه توانبخشی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کمک الکترومکانیکی. آموزش راه رفتن با کمک الکترومکانیک، به عنوان مکمل آموزش راه رفتن برای توانبخشی بیماران پس از سکته مغزی استفاده میشود.
- واقعیت مجازی. آموزش تحرک واقعیت مجازی شامل استفاده از فناوری رایانه ای است که بیمار را قادر می‌سازد در یک محیط مجازی حرکت کند و از عملکرد خود بازخورد دریافت کند و پیشنهاد میشود که استفاده از یک محیط مجازی باعث تشکیل مجدد قشر مغز میشود. علاوه بر این، محیط‌های مجازی سازگار هستند و می‌توانند تحت شرایط شبیه سازی شده امکان تمرین را برای بیماران فراهم کنند.
- Robot Assisted Arm Training. درمان با واسطه ربات از دستگاه‌های خودکار برای فراهم کردن حرکت اندام منفعل، فعال یا مقاومتی استفاده می‌کند که می‌تواند به مدت طولانی درمان و معالجه را فراهم کند که با استفاده از حرکت فرد به عنوان بازخورد، به نیازهای خاص فرد پاسخ می‌دهد، زیرا توانایی با گذشت زمان تغییر می‌کند.