سندرم شوگرن چیست؟

سندرم شوگرن (SHOO-grins) نوعی اختلال در سیستم ایمنی بدن است که با دو علامت شایع مشخص می شود:

خشکی چشم و خشکی دهان.

در سندرم شوگرن بیشتر مواقع اول غشای مخاطی و ترشح کننده رطوبت در چشم و دهان تحت تأثیر قرار می گیرد، در نتیجه باعث کاهش اشک چشم و بزاق دهان می شود.

اگرچه ممکن است در هر سنی  مبتلا شد، اما بیشتر افراد در زمان تشخیص بیش از 40 سال سن دارند. این بیماری در زنان بسیار شایعتر است. غالباً همراه با سایر اختلالات سیستم ایمنی بدن، مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس است.

علائم سندرم شوگرن چیست؟

دو علامت اصلی عبارتند از:

خشکی چشم: چشمان فرد بیمار ممکن است احساس سوزش یا خارش داشته باشد مثل اینکه در چشم ها شن وجود دارد.

خشکی دهان: ممکن است احساسی مانند اینکه دهان پر از پنبه است بوجود بیاید، که بلعیدن یا صحبت کردن را دشوار می کند.

برخی از افراد که مبتلا به سندرم شوگرن هستند دارای یک یا چند مورد از علایم زیر می باشند:

• درد
• تورم و سفتی مفصل
• غدد بزاقی متورم به ویژه غددی که در پشت فک و جلوی گوش قرار دارد
• بثورات پوستی یا خشکی پوست
• خشکی واژن
• سرفه خشک مداوم
• خستگی طولانی مدت

علل بیماری سندرم شوگرن چیست؟

این بیماری یک بیماری خود ایمنی است. سیستم ایمنی بدن اشتباهاً به سلول ها و بافت های خود حمله می کند.

در این اختلال، سیستم ایمنی بدن ابتدا غدد سازنده اشک و بزاق را هدف قرار می دهد. اما همچنین می تواند به سایر اعضای بدن مانند: تیروئید، کلیه ها،کبد،ریه ها، پوست و اعصاب آسیب برساند.

عوامل خطر سندرم شوگرن چیست؟

سندرم شوگرن معمولاً در افرادی با یک یا چند عامل خطر شناخته شده رخ می دهد، از جمله:

سن: بیشتر در افراد بالای 40 سال مشاهده می شود.

جنسیت: زنان بسیار بیشتر به این سندرم مبتلا می شوند.

بیماری روماتیسمی: برای افرادی که به سندرم شوگرن مبتلا هستند معمولاً یک بیماری روماتیسمی نیز دارند مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس.

عوارض

شایعترین عوارض سندرم شوگرن چشم و دهان را درگیر می کند.

حفره های دندانی: از آنجا که بزاق به محافظت از دندان در برابر باکتری های ایجاد کننده حفره کمک می کند، اگر دهان خشک باشد مستعد ایجاد حفره می شود.

عفونت های قارچی: افراد مبتلا به سندرم شوگرن بسیار بیشتر دچار آفت دهان می شوند.

مشکلات بینایی: خشکی چشم معمولا منجر به حساسیت به نور، تاری دید و آسیب قرنیه می شود.

تشخیص

تشخیص سندرم شوگرن ممکن است دشوار باشد زیرا علائم و نشانه ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است و می تواند شبیه علائم ناشی از بیماری های دیگر باشد.

• آزمایش خون: پزشک ممکن است آزمایش خون را برای بررسی موارد زیر نیاز داشته باشد:

سطح انواع مختلف سلولهای خونی

وجود آنتی بادی های رایج در سندرم شوگرن

شواهد شرایط التهابی

مواردی از مشکلات کبد و کلیه ها

• آزمایشات چشم
• تصویربرداری

برخی از آزمایشات تصویربرداری می توانند عملکرد غدد بزاقی را مورد بررسی قرار دهند.

تصویربرداری بزاقی: این آزمایش پزشکی هسته ای شامل تزریق ورید ایزوتوپ رادیواکتیو است که طی یک ساعت ردیابی می شود تا ببیند سرعت ورود آن به غدد بزاقی چیست.

• نمونه برداری

همچنین ممکن است پزشک برای تشخیص وجود خوشه های سلول های التهابی، بیوپسی لب انجام دهد، که می تواند نشانگر سندرم شوگرن باشد. برای این آزمایش، یک تکه بافت از غدد بزاقی لب برداشته می شود و زیر میکروسکوپ بررسی می شود.

درمان سندرم شوگرن

درمان سندرم شوگرن به قسمت هایی از بدن که آسیب دیده بستگی دارد. بسیاری از افراد خشکی چشم و خشکی دهان در اثر سندرم شوگرن را با استفاده از قطره چشمی و بیشتر نوشیدن آب کنترل می کنند. اما برخی از افراد به داروهای تجویز شده، یا حتی اقدامات جراحی نیاز دارند.

• داروها

بسته به علائم، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند:
کاهش التهاب چشم: قطره های چشمی تجویز شده مانند سیکلوسپورین یا لیفتایتگراست در صورت داشتن خشکی چشم متوسط تا شدید ممکن است توسط  پزشک توصیه شود.
افزایش تولید بزاق: داروهایی مانند پیلوکارپین (سالاژن) و سولیمین (اووکساک) می توانند باعث افزایش تولید بزاق و گاهی اوقات اشک شوند. عوارض جانبی می تواند شامل تعریق، درد شکم، گرگرفتگی و افزایش ادرار باشد.

رفع عوارض خاص: در صورت بروز علائم آرتروز، ممکن است از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی یا سایر داروهای آرتروز بهره مند شوید. عفونت های قارچی در دهان باید با داروهای ضد قارچ درمان شوند.

کنترل سیستم ایمنی بدن: هیدروکسی کلروکلین، دارویی که برای درمان مالاریا طراحی شده است، اغلب در درمان سندرم شوگرن مفید است.

داروهایی مانند متوترکسات که سیستم ایمنی را سرکوب می کنند، نیز ممکن است تجویز شوند.

• عمل جراحی

یک روش جزئی برای مهر و موم کردن مجاری اشکی که اشک را تخلیه می کند (انسداد پانکتال) ممکن است به رفع خشکی چشم کمک کند. شاخه های کلاژن یا سیلیکون برای کمک به حفظ اشک در مجاری قرار می گیرند.

بسیاری از علائم سندرم شوگرن به خوبی  قابل کنترل هستند

• برای رفع خشکی چشم:
  از اشک مصنوعی، روان کننده چشم یا هر دو استفاده کنید. اشک مصنوعی به شکل قطره چشمی و روان کننده های چشم به صورت قطره، ژل یا پماد به رفع خشکی چشم کمک می کند. رطوبت را افزایش دهید. افزایش رطوبت داخلی و کاهش قرار گرفتن در معرض دمیدن هوا . به عنوان مثال از نشستن مقابل پنکه یا دریچه تهویه هوا خودداری کنید و هنگام بیرون رفتن از عینک استفاده کنید.

• برای کمک به خشکی دهان: سیگار نکشید سیگار کشیدن باعث تحریک و خشکی دهان می شود. مصرف مایعات را افزایش دهید. در طول روز جرعه ای مایعات و به خصوص آب بنوشید. از نوشیدن قهوه یا الکل خودداری کنید زیرا باعث بدتر شدن علائم خشکی دهان می شود. جریان بزاق را تحریک کنید. آدامس بدون قند یا آب نبات با طعم مرکبات می توانند جریان بزاق را تقویت کنند.