سرطان بیماری است که در آن برخی از سلول‌های بدن به طور غیرقابل کنترلی رشد می‌کنند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابند و تقریبا در هر‌جایی از بدن می‌تواند شروع شود. هنگامی که سلول‌ها پیر می‌شوند یا آسیب می‌بینند، می‌میرند و سلول‌های جدید جای آنها را می‌گیرند. در درمان از روش های مختلفی با توجه به شرایط فرد و پیشرفت بیماری استفاده می‌شود.

سرطان چیست؟

سرطان بیماری است که در آن برخی از سلول‌های بدن به طور غیرقابل کنترلی رشد می‌کنند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابند. سرطان دومین عامل مرگ و میر در جهان است. با پیشرفت علم و دسترسی به تجهیزات درمانی در درمان و پیشگیری، نقطه امیدی در درمان بسیاری از انواع سرطان می‌باشد.

سلول‌ها واحد‌های اصلی تشکیل دهنده بدن انسان هستند. سلول‌ها رشد می‌کنند و تقسیم می‌شوند تا سلول‌های جدید را همانطور که بدن به آن‌ها نیاز دارد، بسازند. زمانی طول عمر سلول‌ها زیاد می‌شود ممکن است آسیب ببینند و یا از بین روند، سپس سلول‌های جدید جایگزین می‌شوند. سرطان زمانی آغاز می‌شود که تغییرات ژنتیکی با این روند منظم تداخل ایجاد کند. در این فرایند سلول‌ها شروع به رشد غیرقابل کنترل می‌کنند، این سلول‌ها ممکن است منجر به تشکیل توده‌ای به نام تومور شوند. تومور می‌تواند بدخیم(سرطانی) یا خوش خیم باشد. تومور سرطانی زمانی بدخیم است، که می‌تواند به رشد خود ادامه داده و در سایر نقاط بدن گسترش یابد. همچنین تومور سرطانی زمانی خوش خیم است، که می‌تواند رشد کند اما گسترش نمی‌یابد.

انواع مختلف سرطان

سرطان انواع مختلفی دارد، بیش از 200 نوع سرطان وجود دارد. بااین وجود، NCI(موسسه ملی سرطان ایالات متحده آمریکا) چندین دسته کلی را فهرست می‌کند که عبارتند از:

کارسینوما (Carcinomas)

کارسینوما نوعی سرطان است که در سلول‌های پوست یا بافتی که سطح اندام‌ها و غدد داخلی را می‌پوشاند تشکیل می‌شود. این نوع معمولا تومور‌های جامد را تشکیل می‌دهند که شایع‌ترین نوع هستند. نمونه‌هایی از کارسینوما شامل:

1. پروستات
2.  سینه
3.  ریه
4.  روده بزرگ

سارکوم ها (Sarcomas)

سارکوم نوعی سرطان است که می‌تواند در نقاط مختلف بدن ایجاد شود. سارکوم‌ها در استخوان‌ها و در بافت‌های نرم شروع می‌شوند. سارکوم بافت نرم، در بافت‌هایی تشکیل می‌شود که سایر ساختارهای بدن را به هم متصل، حمایت و احاطه می‌کنند. سارکوم می‌تواند در عضلات، چربی‌ها، رگ‌های خونی، اعصاب، تاندون‌ها و غضروف‌ها ایجاد شود.

لوسمی یا سرطان خون (Leukemias)

لوسمی سرطان بافت‌های خون‌ساز بدن از جمله مغز استخوان و سیستم لنفاوی است. لوسمی معمولا گلبول‌های سفید را درگیر می‌کند. گلبول‌های سفید خون، جنگنده‌های قدرتمندی با عفونت هستند. آن‌ها معمولا رشد می‌کنند و به روشی منظم تقسیم می‌شوند، زیرا بدن به آن‌ها نیاز دارد. اما در افراد مبتلا به لوسمی، مغز استخوان مقدار زیادی گلبول‌سفید غیرطبیعی تولید می‌کند که به درستی عمل نمی‌کنند. درمان لوسمی بسته به نوع لوسمی و سایر عوامل می‌تواند پیچیده باشد. اصلی‌ترین انواع آن عبارتند از:

1. لوسمی لنفوسیتی حاد
2. لوسمی لنفوسیتی مزمن
3. لوسمی میلوئید حاد
4. لوسمی میلوئید مزمن

لنفوم‌ ها (Lymphomas)

لنفوم سرطانی است که در سلول‌های مبارزه کننده با عفونت سیستم ایمنی به نام لنفوسیت‌ها شروع می‌شود. این سلول‌ها در غدد لنفاوی، طحال، تیموس، مغز استخوان و سایر قسمت‌های بدن قرار دارند. در صورت وجود لنفوم، لنفوسیت‌ها تغییر می‌کنند و خارج از کنترل، رشد می‌کنند. دو نوع لنفوم وجود دارد، عبارتند از:

1. لنفوم هوچکین
2. لنفوم غیر هوچکین

سرطان‌ های سیستم عصبی مرکزی

سرطان‌هایی که از مغز یا نخاع شروع می‌شوند یا به مغز یا نخاع سرایت کرده که بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر می‌گذارند. تومور در قسمت دیگری از بدن وجود دارد که ممکن است به عصب محیطی فشار وارد کند و علائم ایجاد کند. انواع سرطان‌هایی که در بافت‌های مغز و نخاع ایجاد می‌شوند، عبارتند از:

1. تومور‌های مغز و نخاع
2. گلیوما
3. مننژیوم‌ها
4. آدنوم‌های هیپوفیز
5. شوانوم‌های دهلیزی
6. لنفوم‌های اولیه سیستم عصبی مرکزی
7. تومور‌های اولیه نوروکتودرمی

تشخیص سرطان

تشخیص سرطان زمانی شروع می‌شود که شخص در مورد یک علامت غیر‌معمول به پزشک مراجعه می‌کند. پزشک در طی معاینات و سوالاتی در مورد سابقه پزشکی و علائم بیمار و با انجام آزمایشات مختلف، تشخیص نهایی داده می‌شود. روش‌های تشخیص عبارتند‌ از:

1. تست‌های آزمایشگاهی
2. تصویربرداری تشخیصی
3. معاینات آندوسکوپی
4. آزمایشات ژنتیکی
5. بیوپسی تومور
6. ‌کولونوسکوپی
7. ماموگرافی

درمان سرطان

انواع مختلفی از درمان سرطان وجود دارد. روش درمانی که دریافت می‌شود به نوع و میزان پیشرفت آن بستگی دارد. برخی از افراد مبتلا تنها یک درمان خواهند داشت  اما اکثر بیماران ترکیبی از درمان‌‌هایی که در زیر اشاره شده را دریافت خواهند کرد:

1. جراحی
2. شیمی‌درمانی
3. پرتودرمانی
4. درمان هدفمند
5. ایمونوتراپی
6. پیوند سلول‌های بنیادی یا مغز‌استخوان
7. هورمون درمانی

هدف از درمان‌سرطان دستیابی به بهبودی قابل توجهی است که به بیمار این امکان را بدهد تا یک عمر طبیعی داشته باشد.

سرطان و ژنتیک

سرطان در اثر تغییرات خاصی در ژن‌ها ایجاد می‌شود. برخی تغییرات ژنی می‌توانند باعث شوند سلول‌ها از کنترل‌ طبیعی رشد خارج شده و به سرطان تبدیل شوند.
همچنین تغییرات ژنتیکی سرطان‌زا می‌تواند در طول زندگی فرد با قرار گرفتن در معرض مواد آسیب‌رسانی که به DNA آسیب می‌رسانند، ایجاد شود، مانند برخی مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو و اشعه (مانند اشعه ماوراء‌بنفش ناشی از آفتاب).

روانشناسی در سرطان

سرطان می‌تواند یک تجربه ناراحت کننده و استرس‌زا برای بیماران و اعضای خانواده آن‌ها باشد و منجر به انواع مشکلات روانی‌ اجتماعی شود. در حالی‌که انواع مختلفی از سرطان وجود دارد که هر نوع، ویژگی‌های خاص خود را دارند اما در پیامدهای روانی آن‌ها شباهت‌هایی وجود دارد. اکثر بیماران برخی علائم اضطراب (به عنوان نمونه، ترس از عود و مرگ) و یا افسردگی را به درجات مختلف گزارش می‌دهند.
در طی درمان همچنین می‌تواند علائم دیگری در حیطه مسائل روان‌شناختی مانند: بی‌خوابی، خستگی، درد، مشکلات جنسی، مشکلات تمرکز و مشکلات حافظه ایجاد کند.
روان‌درمانی مداخله‌ای است که به فرد، خانواده، زوج یا گروه اجازه می‌دهد در مورد نگرانی‌ها و احساسات خود با یک متخصص صحبت کنند، درمان مناسبی برای بیماران و خانواده‌ها می‌باشد.

تغذیه در سرطان

یک رژیم غذایی سالم و متعادل که مواد غذایی کافی را تامین کند، بخش مهمی از درمان سرطان است. غذا‌هایی که می‌خوریم می‌تواند خطر ابتلا به انواع بیماری را تحت تاثیر قرار دهد. بهترین تغذیه برای بیماران این است که از رژیم غذایی متعادل با پروتئین، میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و لبنیات کم‌چرب استفاده شود. همچنین قند، کافئین، نمک و الکل محدود شود.

سرطان و ورزش

سرطان و ورزش می‌توانند در کنار هم قرار گیرد. تحقیقات نشان می‌دهد برای اکثر مردم ورزش قبل، حین و بعد از درمان سرطان مفید و بی‌خطر است. این امر می‌تواند منجر به بهبود کیفیت زندگی افراد شود. توانبخشی در سرطان به بیمار کمک می‌کند با عوارض جانبی ناشی از درمان کنار بیاید و با توان بیشتری به مبارزه با بیماری بپردازد.

توصیه‌های کلی فعالیت بدنی برای بیماران عبارتند از:

زمان زیاد صرف استراحت یا نشستن می‌تواند باعث از دست دادن عملکرد بدن، ضعف عضلانی و کاهش دامنه حرکتی شود تا حد امکان از نظر فیزیکی فعال باشید.

1. فرد بیمار از بی‌تحرکی خودداری کند و در اسرع وقت پس از تشخیص و درمان به فعالیت‌های عادی روزمره خود بازگردد.
2. در فعالیت‌های بدنی منظم شرکت کند.
3. فعالیت بدنی را با شدت کم شروع کند و به مرور زمان آن را افزایش دهد.
4. حداقل 150 دقیقه فعالیت متوسط یا 75 دقیقه فعالیت شدید در هفته ایجاد کند.
5. چند بار در هفته و هر بار حداقل 10 دقیقه ورزش کند.
6. حداقل 2 روز در هفته از تمرینات مقاومتی استفاده کند.
7. حداقل 2 روز در هفته تمرینات کششی انجام دهد.