جراحی رباط های زانو (رباط های صلیبی، قدامی و خلفی)
رباط های صلیبی زانو یکی از اجزای مهم مفصل زانو هستند که در عملکرد و ثبات این مفصل نقش مهمی دارند. این رباط ها از مواد سخت و محکمی ساخته شده‌اند تا با محدود کردن دامنه حرکتی زانو حرکات این مفصل را کنترل کنند. بعلاوه، این رباط ها از لغزش استخوان ساق پا در زیر استخوان ران جلوگیری می کنند.
این رباط ها ممکن است در اثر ضربه، تصادفات و یا حرکات ورزشی و… دچار آسیب و پارگی شوند که این یکی از آسیب های شایع مفصل زانو است.پارگی رباط های صلیبی در میان ورزشکارانی مثل بسکتبالیست ها،فوتبالیست ها،والیبایست ها،تنیس بازان،بازیکنان راگبی و ژیمناستیک کاران شایع است.تحقیقات نشان داده زنان ورزشکار بیشتر از مردان ورزشکار در معرض پارگی رباط های صلیبی هستند. در صورت بروز پارگی رباط های صلیبی فیزیوتراپی و جراحی کمک زیادی به بهبودی این عارضه می کنند که در ادامه به نقش آن ها می‌پردازیم.
پارگی رباط صلیبی چگونه و به چه دلایلی رخ می دهد؟
علل پارگی رباط های صلیبی
- ایستادن ناگهانی هنگام دویدن
- ضربه
- تصادفات
- چرخش زانو در حالی که کف پا روی زمین ثابت باشد.
- انتقال ناگهانی وزن از روی یک پا به یک پای دیگر
علائم
زمانی که رباط صلیبی فردی پاره می شود،فرد درد شدیدی را در زانویش احساس می کند و ممکن است صدایی تق تق مانند از زانویش بشنود.در اغلب افرادی که دچار این عارضه می شوند،زانو به سرعت متورم می شود و فرد به علت درد زیاد نمی تواند وزن بدنش را روی زانویش بیاندازد.
بعلاوه،در صورت پارگی رباط صلیبی شخص هنگام راه رفتن احساس می کند که زانویش خالی می کند درست مثل زمانی که از یک سراشیبی پایین می آید.
پارگی رباط های صلیبی زانو چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک متخصص تست های لازم برای تشخیص بیماری را انجام می دهد.پس از انجام تست تصمیم می‌گیرد که آیا بیمار صرفا به فیزیوتراپی نیاز دارد یا انجام جراحی هم ضروری است.
در صورت ارجاع به فیزیوتراپیست،فیزیوتراپیست معاینه فیزیکی می کند که در این معاینه فیزیکی موارد زیر بررسی می شوند:
- بررسی نحوه راه رفتن
- بررسی دامنه حرکتی
- بررسی تورم ناحیه
- بررسی قدرت عضلانی
- برسی تعادل فرد و …
پس از ارزیابی وضعیت بیمار فیزیوتراپیست برنامه درمانی وی را طراحی می کند.
روش‌های درمان
فیزیوتراپی و جراحی دو روش اصلی درمان این عارضه هستند.در بعضی موارد افراد بدون جراحی و فقط با تکنیک های فیزیوتراپی به بهبودی کامل می رسند.در برخی از افراد هم برای درمان پارگی،جراحی تجویز می شود که در این صورت افراد باید پیش و پس از جراحی از تکنیک های فیزیوتراپی استفاده کنند.
در مورد این که کدام یک از روش های درمانی فوق موثرتر است جواب قطعی وجود ندارد اما هر دو روش موثر هستند و تحقیقات هم نشان داده که توانبخشی و تمرینات فیزیوتراپی نتایج مطلوبی دارند.این که کدام یک از روش های درمانی برای بهبودی بیمار مورد استفاده قرار بگیرند بستگی به نظر پزشک متخصص،فیزیوتراپیست،شرایط بیمار و ورزشی که انجام می دهد دارد.برای مثال در بعضی از افراد جراحی ممکن است عوارض و مشکلاتی را برای فرد ایجاد کند و در بعضی موارد در صورت عدم جراحی فرد ممکن است دچار آرتروز زودرس شود.در هر صورت پس از بررسی کامل شرایط بیمار توسط پزشک متخصص و فیزیوتراپیست،بهترین روش درمانی انتخاب خواهد شد.
فیزیوتراپی چه نقشی در بهبودی پارگی رباط های صلیبی دارد؟
در صورتی که فرد برای بهبودی به جراحی نیاز نداشته باشد فیزیوتراپی به بهبودی دامنه حرکتی،قدرت عضلانی و ثبات ناحیه آسیب می پردازد تا شخص به بهبودی برسد و بتواند به زندگی روزمره باز گردد.
در صورتی که پزشک متخصص تشخیص دهد جراحی برای درمان بیمار ضروری است فیزیوتراپیست پیش از جراحی فرد را برای انجام جراحی آماده می کند و پس از جراحی هم برای تسریع روند بهبودی به بیمار کمک می کند.
فیزیوتراپی چگونه به درمان پارگی رباط صلیبی کمک می کند؟
فیزیوتراپی با استفاده از روش های مختلف درمانی به بهبودی این عارضه کمک می کند.هدف از این تکینک های فیزیوتراپی بهبود دامنه حرکتی،ثبات مفصل،کاهش تورم،تقویت عضلات و تسریع روند درمان است.
برخی از تکنیک های فیزیوتراپی برای درمان پارگی رباط های صلیبی
- سرما درمانی
- گرما درمانی
- الکتروتراپی
- سوزن خشک
- ماساژدرمانی
- تمرین درمانی جهت بهبود ثبات و انعطاف پذیری
- هیدروتراپی یا آب درمانی
- اولتراسوند یا درمان به وسیله امواج فراصوت
- مگنت تراپی یا درمان به وسیله امواج مغناطیسی و …
بسته به این که بیمار به عمل جراحی نیاز دارد یا نه برنامه درمانی و تکنیک‌های استفاده شده برای درمان ممکن است متفاوت باشد.
فیزیوتراپی پیش از جراحی رباط صلیبی چه نقشی دارد؟
در صورتی که پزشک متخصص جراحی را برای درمان پارگی رباط ضروری بداند فیزیوتراپیست بیمار را برای انجام جراحی آماده می کند.
اهداف فیزیوتراپی پیش از انجام جراحی
- بهبود ثبات مفصل
- کاهش درد و تورم
- بهبود قدرت عضلانی
- بهبود دامنه حرکتی
فیزیوتراپی پس از جراحی چه نقشی دارد؟
پس از جراحی رباط صلیبی زانو فیزیوتراپی نقش مهمی را در بهبودی بیماری بازی می کند.در واقع در صورتی که پس از جراحی بیمار تحت نظر فیزیوتراپیست مناسب به روند درمانی اش ادامه ندهد،عمل جراحی تقریبا بی اثر خواهد بود.این کار عوارض زیادی برای بیمار به دنبال خواهد داشت و ممکن است دامنه حرکتی بیمار برای همیشه محدود شود.
در جلسه اول فیزیوتراپیست به ارزیابی وضعیت بیمار می پردازد. همچنین برنامه درمانی منحصر به فرد وی را طراحی می کند.
سپس فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک های مختلف مانند الکتروتراپی به بهبود دامنه حرکتی و قدرت عضلانی کمک می کند تا در نهایت بیمار به الگوی صحیح راه رفتن برسد و بتواند همه وزنش را روی پاهایش بیاندازد.پس از جراحی رباط صلیبی فیزیوتراپیست به بهبودی دامنه حرکتی و قدرت عضلانی کمک می کند اما با توجه به پیشرفت بیمار و سطح بهبودی در هر مرحله تکنیک های متفاوت و حرکات تمرینی متفاوتی را برای ادمه روند بهبودی تجویز می کند.
پس از جراحی رباط صلیبی اغلب بیماران برای راه رفتن نیاز به عصای زیر بغل دارند و بعضی از بیماران ممکن است به بریس زانو هم نیاز داشته باشند.در مرحله اول فیزیوتراپی هدف این است که بیمار به طور کامل نحوه راه رفتن با عصا و استفاده از آن در مکان های مختلف مثل پله ها را یاد بگیرد تا فشار کمتری به مفصل زانو وارد شود. بعلاوه، در این مرحله از سرما درمانی برای کنترل تورم و تحریک الکتریکی برای بهبود قدرت عضلانی ناحیه استفاده می شود.
گام‌های بعدی فیزیوتراپی
زمانی که تورم مفصل برطرف شد و عضلات ناحیه تقویت شدند بیمار به جای استفاده از دو عصا از یک عصا استفاده می کند و سعی می کند با ادامه تقویت عضلانی هر دو عصا را کنار گذاشته و روی پاهای خودش بایستد.با این که بیمار دیگر از عصا استفاده نمی کند اما فیزیوتراپیست همچنان از سرما درمانی و تحریک الکتریکی برای تسریع روند بهبودی استفاده می کند.
با گذشت زمان و به کمک برنامه تمرین درمانی و ماساژ درمانی الگوی حرکتی بیمار بهبود می یابد.
در مرحله بعد هدف فیزیوتراپیست قوی تر کردن زانو است تا بیمار بتواند به طور آهسته بدود.در این مرحله تمرکز بر روی تمرین درمانی است و استفاده از تحریک الکتریکی و سرما درمانی متوقف می شود.
پس از این مرحله برنامه تمرین درمانی پیشرفته تر و سخت تر می شود و بیمار در پایان این مرحله می تواند شروع به دویدن سریع کند.
و در مرحله آخر بیمار همچنان به برنامه تمرین درمانی ادامه می دهد و فیزیوتراپیست با انجام برخی تست ها از سلامت کامل مفصل اطمینان حاصل می کند.در پایان این مرحله روند بهبودی کامل می شود و بیمار می تواند به زندگی عادی و فعالیت ورزشی اش باز گردد.
منابع :
تصویر از سایت drmanitarora (image from drmanitarora.com)